20. Αγροδασοπονία & το πλαίσιο πιστοποίησης για την απομάκρυνση άνθρακα

Agroforestry & the Certification Framework for Carbon Removals

Ενημερωτικό δελτίο πολιτικής αριθ. 20, Δεκέμβριος 2022. Συγγραφέας – Gerry Lawson (policy@euraf.net). 10.5281/zenodo.7828353

Η EURAF χαιρετίζει το σχέδιο CFCR (Certification Framework for Carbon Removals )  και τις αρχικές προτάσεις του για την ισχυρή πιστοποίηση των απορροφήσεων άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των εξής: α) κριτήρια ποιότητας, β) επαλήθευση και πιστοποίηση, γ) λειτουργία των συστημάτων πιστοποίησης. Ωστόσο, θεωρούμε ότι αυστηρή πιστοποίηση είναι απαραίτητη μόνο για ένα υποσύνολο εξειδικευμένων συστημάτων καλλιέργειας άνθρακα. Υπάρχουν πολύ περισσότερα που πρέπει να γίνουν, βραχυπρόθεσμα, για να επιτευχθεί ο φιλόδοξος στόχος του Δεκεμβρίου 2021 Βιώσιμοι κύκλοι άνθρακα (Sustainable Carbon Cycles), ότι “έως το 2028 κάθε διαχειριστής γης θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε επαληθευμένα δεδομένα εκπομπών και απομάκρυνσης“.

Η EURAF πιστεύει ότι οι υψηλής ποιότητας εκτιμήσεις εκπομπών από τα κράτη μέλη (IPCC Tier 3) θα πρέπει να συνδυαστούν με λεπτομερή αναπαράσταση της χρήσης γης (προσέγγιση 3 της IPCC) και τα αποτελέσματα θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε ανοικτή πηγή στους γεωργούς και τους δασολόγους. Βάσεις δεδομένων υψηλής ανάλυσης για τις καθαρές εκπομπές σε όλους τους δασικούς και γεωργικούς τομείς θα διευκολύνουν τον στόχο για καθαρές μηδενικές εκπομπές σε στον ολοκληρωμένο τομέα της γης έως το 2035. Αυτές οι βελτιώσεις από τα κράτη μέλη θα πρέπει να προχωρήσουν παράλληλα με την τροποποίηση και επικύρωση του FCCR.

Το σχέδιο κειμένου της CFCR δημοσιεύθηκε στις 30.11.22. Στόχος του είναι η δημιουργία ενός διαφανούς και αξιόπιστου πλαισίου εθελοντικής πιστοποίησης για την απομάκρυνση άνθρακα, με υψηλή κλιματική και περιβαλλοντική ακεραιότητα. Σκοπός του είναι να στηρίξει τους διαχειριστές γης (που αποκαλούνται “φορείς εκμετάλλευσης”), ώστε να κάνουν επιπλέον προσπάθειες, πέραν των όσων απαιτούνται από την ΚΓΠ και άλλη νομοθεσία, για να στηρίξουν τις αυξημένες κλιματικές φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 που ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για το Κλίμα.

Το CFCR περιλαμβάνει τρία στοιχεία δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS): γεωργία άνθρακα, προϊόντα αποθήκευσης άνθρακα και μακροπρόθεσμη γεωλογική/χημική αποθήκευση. Βασίζεται στους συναρπαστικούς φιλόδοξους στόχους που περιλαμβάνονται στο έγγραφο της Επιτροπής  Ανακοίνωση για τους βιώσιμους κύκλους του άνθρακα (Δεκέμβριος 2021), σύμφωνα με τους οποίους: α) “έως το 2028 κάθε διαχειριστής γης θα πρέπει να  έχει πρόσβαση σε επαληθευμένα δεδομένα εκπομπών και απομάκρυνσης, και ότι β) η καλλιέργεια άνθρακα θα πρέπει να υποστηρίζει τον προτεινόμενο στόχο του 2030 για καθαρή απομάκρυνση 310 Mt CO₂eq.

Στην ανακοίνωση απαριθμούνται ορισμένες πρακτικές καλλιέργειας άνθρακα, μεταξύ των οποίων και η αγροδασοπονία:

● Δάσωση και αναδάσωση που σέβονται οικολογικές αρχές ευνοϊκές για τη βιοποικιλότητα και βιώσιμη διαχείριση των δασών, συμπεριλαμβανομένων πρακτικών φιλικών προς τη βιοποικιλότητα και την προσαρμογή των δασών στην αλλαγή του κλίματος,

● Αγροδασοπονία και άλλες μορφές μικτής γεωργίας που συνδυάζουν ξυλώδη βλάστηση (δέντρα ή θάμνους) με καλλιέργειες και/ή συστήματα ζωικής παραγωγής στην ίδια γη,

● Χρήση συμπληρωματικών καλλιεργειών, καλλιεργειών κάλυψης, κατεργασία εδάφους με σκοπό τη διατήρηση της καλλιέργειας και αύξηση των χαρακτηριστικών του τοπίου: προστασία των εδαφών, μείωση της απώλειας εδάφους από διάβρωση και ενίσχυση του οργανικού άνθρακα του εδάφους σε υποβαθμισμένες αρόσιμες εκτάσεις,

● Στοχευμένη μετατροπή καλλιεργούμενων εκτάσεων σε αγρανάπαυση ή εκτάσεων αγρανάπαυσης σε μόνιμους βοσκότοπους,

● Αποκατάσταση τυρφώνων και υγροτόπων που μειώνει την οξείδωση του υπάρχοντος αποθέματος άνθρακα και αυξάνει την δυνατότητα δέσμευσης άνθρακα.

Σύνοψη των άρθρων του πλαισίου πιστοποίησης για την απομάκρυνση άνθρακα

 Γενικές διατάξεις

● Το άρθρο 1 (αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής) ορίζει τον στόχο και το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού – δηλαδή τη διευκόλυνση της υψηλής ποιότητας απομάκρυνση άνθρακα μέσω ενός εθελοντικού πλαισίου πιστοποίησης της ΕΕ. Η συνολική πρόταση έχει τρεις πυλώνες: i) τον καθορισμό των ποιοτικών κριτηρίων επιλεξιμότητας, ii) την παροχή βασικών στοιχείων της επαλήθευσης και πιστοποίησης, iii) παροχή κανόνων για τη λειτουργία των συστημάτων πιστοποίησης.

● Το άρθρο 2 (ορισμοί) παρέχει τη βασική ορολογία που είναι απαραίτητη για τη συμπλήρωση των διατάξεων του προτεινόμενου κανονισμού, ιδίως τους ορισμούς της απομάκρυνσης άνθρακα και της δραστηριότητας απομάκρυνσης άνθρακα.

● Το άρθρο 3 (επιλεξιμότητα για πιστοποίηση) προσδιορίζει τις δύο προϋποθέσεις για να είναι επιλέξιμες οι απορροφήσεις άνθρακα στο πλαίσιο της ενωσιακής πιστοποίησης:

πρώτον, να παράγονται από δραστηριότητες που πληρούν τα κριτήρια ποιότητας, και,

δεύτερον, να επαληθεύονται από ανεξάρτητο φορέα πιστοποίησης.

Κριτήρια ποιότητας

● Το άρθρο 4 (ποσοτικοποίηση) θεσπίζει κανόνες για την ποσοτικοποίηση του καθαρού οφέλους από την απομάκρυνση άνθρακα έναντι μια γραμμή βάσης.

● Το άρθρο 5 (προσθετικότητα) καθορίζει κριτήρια προσθετικότητας για τις δραστηριότητες απομάκρυνσης άνθρακα.

● Το άρθρο 6 (μακροπρόθεσμη αποθήκευση) καθορίζει κριτήρια αποθήκευσης για τις δραστηριότητες απομάκρυνσης άνθρακα.

● Το άρθρο 7 (βιωσιμότητα) καθορίζει κριτήρια βιωσιμότητας για τις δραστηριότητες απομάκρυνσης άνθρακα.

● Το άρθρο 8 (μεθοδολογίες πιστοποίησης) παρέχει την εξουσιοδότηση για κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις της Επιτροπής, οι οποίες θα θεσπίζουν προσαρμοσμένες μεθοδολογίες πιστοποίησης για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα κριτήρια ποιότητας.

Πιστοποίηση

● Το άρθρο 9 (Πιστοποίηση συμμόρφωσης) ορίζει τα δύο βασικά στάδια της διαδικασίας πιστοποίησης:

 α) ένα αρχικό στάδιο, κατά το οποίο ο φορέας εκμετάλλευσης υποβάλλει ολοκληρωμένες πληροφορίες σχετικά με τη δραστηριότητα απομάκρυνσης άνθρακα και την αναμενόμενη συμμόρφωσή της με τα κριτήρια ποιότητας σε έναν φορέα πιστοποίησης, επιτρέποντας στον φορέα πιστοποίησης να να διενεργήσει έλεγχο των ισχυρισμών του φορέα εκμετάλλευσης και στη συνέχεια να εκδώσει έκθεση ελέγχου και (κατά περίπτωση) πιστοποιητικό

 β) έναν έλεγχο επαναπιστοποίησης για να επαληθευτεί ότι η δραστηριότητα απομάκρυνσης άνθρακα έχει εφαρμοστεί σωστά και πλήρως σύμφωνα με τα κριτήρια ποιότητας, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης έκθεσης ελέγχου επαναπιστοποίησης και επικαιροποιημένου πιστοποιητικού (στο παράρτημα ΙΙ παρατίθενται οι ελάχιστες πληροφορίες που πρέπει να περιλαμβάνονται στο πιστοποιητικό).

● Το άρθρο 10 (Φορείς πιστοποίησης) θέτει τις ελάχιστες προϋποθέσεις για τους φορείς πιστοποίησης ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια για τη διενέργεια των ελέγχων πιστοποίησης και την ανεξαρτησία και αμεροληψία τους. Ορίζει επίσης την υποχρέωση των κρατών μελών να εποπτεύουν τη λειτουργία των οργανισμών πιστοποίησης.

Συστήματα πιστοποίησης

● Το άρθρο 11 (Λειτουργία των συστημάτων πιστοποίησης) ορίζει την υποχρέωση των φορέων εκμετάλλευσης να χρησιμοποιούν συστήματα πιστοποίησης, αναγνωρισμένα από την Επιτροπή, για την απόδειξη της συμμόρφωσης με τα κριτήρια ποιότητας. Το άρθρο αυτό ορίζει επίσης ορισμένες απαιτήσεις για τη λειτουργία των συστημάτων πιστοποίησης, μεταξύ των οποίων μέτρα για τη διασφάλιση της χρηστής διακυβέρνησης, της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

● Το άρθρο 12 (Μητρώα) επιβάλλει την υποχρέωση στα συστήματα πιστοποίησης να δημιουργούν και να διατηρούν δημόσια μητρώα για τα αποδεικτικά στοιχεία των δραστηριοτήτων απομάκρυνσης άνθρακα και των μονάδων απομάκρυνσης άνθρακα. Είναι καίριας σημασίας τα μητρώα να χρησιμοποιούν αυτοματοποιημένα συστήματα και να είναι διαλειτουργικά, ώστε να αποτρέπεται η απάτη και να αποφεύγονται οι διπλές καταμετρήσεις.

● Το άρθρο 13 (Αναγνώριση συστημάτων πιστοποίησης) παρέχει τη νομική βάση για την αναγνώριση των συστημάτων πιστοποίησης μέσω αποφάσεων της Επιτροπής.

● Το άρθρο 14 (Απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων) προβλέπει τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τα συστήματα πιστοποίησης.

Παράρτημα Ι

Τελικές διατάξεις

● Το άρθρο 15 (Τροποποίηση του Παραρτήματος ΙΙ) επιτρέπει την έκδοση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων για την τροποποίηση των λεπτομερειών στο Παράρτημα ΙΙ σχετικά με τα πιστοποιητικά συμμόρφωσης που αναφέρονται στο άρθρο 9.

● Το άρθρο 16 (Άσκηση της εξουσιοδότησης) αναφέρει ότι η Επιτροπή επικουρείται από την Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή. Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή που συστάθηκε με το άρθρο 44-1-1 του κανονισμού 2018/199.

● Το άρθρο 17 (Διαδικασία της Επιτροπής) το οποίο αναφέρεται στην υποστήριξη που θα παρέχεται από συμβουλευτική “Επιτροπή για την αλλαγή του κλίματος”.

● Το άρθρο 18 (Επανεξέταση) προβλέπει ότι η επανεξέταση θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά τρία έτη μετά την έναρξη ισχύος του τρέχοντος  και το αργότερο έως το τέλος του 2028, και στη συνέχεια σε τακτά χρονικά διαστήματα μετά από κάθε απολογισμό που πραγματοποιείται όπως ορίζεται στη Συμφωνία των Παρισίων.

Σχόλια EURAF

 Κριτήρια ποιότητας

Η EURAF σημειώνει τα τέσσερα κριτήρια ποιότητας που χρησιμοποιούνται (με το ακρωνύμιο QU.A.L.ITY-QUantification, Additionality baselines, Long-term storage, and sustainabilITY), Ποιότητα, Μακροπρόθεσμη αποθήκευση και Διατηρησιμότητα, καθώς και την ομοιότητα με τους όρους που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος στην παρακολούθηση Reporting and Verification of carbon farming schemes (π.χ. γραμμές βάσης, διαρροή, μονιμότητα και προσθετικότητα).

Ωστόσο, υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που πρέπει να αναπτυχθούν για την ερμηνεία των τεσσάρων κριτηρίων. Για παράδειγμα, με την προσθετικότητα, η οποία στο άρθρο 5 ορίζεται ως δραστηριότητα απομάκρυνσης άνθρακα η οποία: α) υπερβαίνει τις ενωσιακές και εθνικά νομικές απαιτήσεις και β) πραγματοποιείται λόγω του αποτελέσματος κινήτρου της πιστοποίησης. Η EURAF δεν θα επιθυμούσε αυτός ο ορισμός να σημαίνει τον αποκλεισμό των αγροδασικών συστημάτων που δημιουργήθηκαν με τη χρήση της γεωργίας άνθρακα ή της AECM μέτρων του Πυλώνα Ι ή του Πυλώνα ΙΙ της ΚΓΠ.

Στο ενημερωτικό δελτίο πολιτικής #8 της EURAF “Αγροδασοκομία για την καλλιέργεια άνθρακα“(Σεπτέμβριος 2020), προτείναμε η  γεωργική δασοκομία στην αγροτική γεωργία είναι μια από τις σημαντικότερες μεθόδους για την αειφόρο ανάπτυξη:Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν μια χρονοσειρά διαρκούς στήριξης της γεωργίας άνθρακα, ξεκινώντας με βοήθεια για το σχεδιασμό και την εγκατάσταση (μέσω των οικοσυστημάτων), τη συνεχή συντήρηση κατά τα πρώτα έτη (μέσω Πυλώνα ΙΙ) και πιο μακροπρόθεσμη νομισματοποίηση – μέσω εθελοντικών συστημάτων που βασίζονται σε ισχυρή πιστοποίηση και/ή την επί μακρόν απορριφθείσα επιλογή να συμπεριληφθούν τα δασοκομικά έργα στην ΕΕ ET.

Μοντέλα καλλιέργειας άνθρακα ανοικτού κώδικα

Στην Ενημέρωση Πολιτικής #8 σημειώσαμε ότι πολλά από τα υφιστάμενα μοντέλα άνθρακα σε κλίμακα γεωργικής εκμετάλλευσης δεν είναι πλήρως ανοικτού κώδικα και πρότεινε το JRC (σε συνδυασμό με τα έργα του προγράμματος Horizon Europe projects) θα πρέπει να αναπτύξει ένα μοντέλο άνθρακα σε κλίμακα αγροκτήματος (ανοικτού κώδικα εργαλείο υπολογισμού), με βάση τα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με τη χρήση γης και τα όρια των αγροτεμαχίων στα εθνικά IACS/LPIS systems  και να ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στην πλατφόρμα FaST της ΚΓΠ (CAP FaST Platfor). Αυτό θα επιτρέψει την εισαγωγή των αγροτικών μετρήσεων από τους αγρότες και την πρόβλεψη των επιπτώσεων της αγροδασοπονίας και άλλων αειφόρων καλλιεργειών -πρακτικών στις μεσοπρόθεσμες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και σε άλλα περιβαλλοντικά οφέλη.

Στενότερη ενσωμάτωση των εκθέσεων LULUCF/AFOLU (από πάνω προς τα κάτω με τις εκτιμήσεις των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από κάτω προς τα πάνω).

Στο Policy Briefing #8 συστήσαμε επίσης, στενότερη ενσωμάτωση των δεδομένων της ΚΓΠ IACS/LPIS με τα σύνολα χωρικών δεδομένων που χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη για LULUCF/AFOLU, σημειώνοντας ότι η Επιτροπή έχει ήδη παροτρύνει τα κράτη μέλη να μεταβούν στη βαθμίδα 3 της IPCC (μοντελοποίηση) και στην προσέγγιση 3 (γεωχωρικός προσδιορισμός των αγροτεμαχίων από τοίχο σε τοίχο) για την υποβολή εθνικών εκθέσεων εκπομπών. Όταν αυτό συμβεί (ελπίζουμε από το 2026) τα εθνικά παραγόμενα σύνολα χωρικών δεδομένων θα πρέπει να παρέχονται σε μορφή ανοικτής πρόσβασης στους διαχειριστές γης – και στους συμβούλους τους – ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ανακοίνωσης για τους βιώσιμους κύκλους άνθρακα, επαληθευμένων εκπομπών και απορροφήσεων που θα παρέχονται σε όλους τους διαχειριστές γης έως το 2028.

Δείκτες επιδόσεων

Η EURAF θεωρεί ότι οι δείκτες επιδόσεων που αναφέρονται στο σχέδιο κανονισμού (αριθμός δραστηριοτήτων απομάκρυνσης άνθρακα, αριθμός λεπτομερών μεθοδολογιών πιστοποίησης) είναι ανεπαρκείς και θα πρέπει να έχουν στενότερη σύνδεση με τους αγροτικούς  περιβαλλοντικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται στο νέο πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιδόσεων της ΚΓΠ.

 Συνέργειες με άλλα μέσα

Η EURAF σημειώνει ότι η πρόταση CFCR αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τα σχέδια για τον κανονισμό αυτό αναφέρονται στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία (Μάρτιος 2020), στη στρατηγική “Από το αγρόκτημα στο πιρούνι” (Μάιος 2020) και στη Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα (Μάιος 2020). Κάνει εξαιρετική αναφορά στην ανάγκη ποσοτικού προσδιορισμού και προσπάθειας  να επαληθεύσει τα συν-οφέλη των συστημάτων καλλιέργειας άνθρακα, αναγνωρίζοντας ότι οι τεχνικές για να γίνει αυτό δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς.

Το CFCR είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις (σχεδόν οριστικοποιημένες) νομοθετικές προτάσεις της νομοθετικής δέσμης Fit-for-55, ιδίως τον κανονισμό LULUCF και την αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο κανονισμός LULUCF θέτει ένα ενωσιακό στόχο για καθαρή δέσμευση -310 MtCO2 equiv, και υποθέτει τη συμβολή της γεωργίας άνθρακα (βλ. EURAF Policy Briefing #17 – Ιούνιος 2022). Ωστόσο, η συμβολή αυτή δεν μπορεί να περιοριστεί σε συστήματα πιστοποίησης που περιγράφονται στην πρόταση CFCR: θα χρειαστεί πολύς χρόνος για την ψήφιση του κανονισμού και για τα επακόλουθα εκτελεστικές και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις να διαμορφωθούν. Η γεωργία άνθρακα πρέπει να λάβει επειγόντως κίνητρα μέσω της Στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Η γεωργία άνθρακα πρέπει να ενθαρρυνθεί επειγόντως μέσω του Στρατηγικά Σχέδια ΚΓΠ των κρατών μελών, και οι πρώτες αξιολογήσεις αυτών δείχνουν ότι η συμβολή τους στην επίτευξη των του νέου στόχου LULUCF είναι πιθανό να είναι πράγματι μικρή (σύνδεσμος).

Ως εκ τούτου, η EURAF ζητά από την Επιτροπή να ζητήσει από τα κράτη μέλη να προβούν σε αξιολόγηση των σχεδίων τους για την επίτευξη του LULUCF τόσο στις αναθεωρήσεις των εθνικών στρατηγικών σχεδίων τους για την ΚΓΠ το 2023 όσο και στα επικαιροποιημένα σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

Στρατηγικές

Απαιτείται δράση για την προώθηση όλων των τύπων πρακτικών καλλιέργειας άνθρακα: συμπεριλαμβανομένης της αναδάσωσης/αναδάσωσης, αγροδασοκομία, ενίσχυση του εδαφικού άνθρακα σε ορυκτά εδάφη, αύξηση των μόνιμων βοσκοτόπων, αποκατάσταση τυρφώνων.

Η προώθηση αυτών των πρακτικών – ιδίως εκείνων που περιλαμβάνουν δενδροφύτευση – δεν μπορεί να περιμένει την ΚΥΑ και τις σχετικές μη νομοθετικές πράξεις να εγκριθούν.

4.8 FCFR Παραρτήματα Ι και ΙΙ (βλέπε πλαίσια ανωτέρω)

Η EURAF σημειώνει ότι τα εν λόγω παραρτήματα θα αποτελέσουν αντικείμενο λεπτομερών κατ’ εξουσιοδότηση και εκτελεστικών πράξεων που θα εκπονηθούν από το Επιτροπή με τη συνδρομή της Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή. Θεωρεί ότι όλοι οι σημαντικοί τίτλοι υπολογισμού έχουν συμπεριληφθεί (συμπεριλαμβανομένων τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων εκπομπών από αέρια εκτός του CO2) και προσβλέπει  να συμβάλει στις συζητήσεις σχετικά με τις λεπτομερείς μεθοδολογίες. Μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ο διοξείδιο του άνθρακα που δεσμεύεται στην αποθήκευση προϊόντα (κυρίως προϊόντα ξυλείας) θεωρείται ότι εκπέμπεται πλήρως στην ατμόσφαιρα στο τέλος της περιόδου παρακολούθησης – η διάρκεια της οποίας δεν έχει καθοριστεί – αντί της χρήσης μεθοδολογιών της UNFCCC/ IPCC που βασίζονται σε ημίσειας ζωής, όπως περιγράφεται στην τελειοποίηση του 2019. Ωστόσο, είμαστε ικανοποιημένοι από την αναφορά μιας λεπτομερούς κλίμακας χάρτη 1:5000 – η οποία γενικά θα συνεπάγεται τη χρήση χαρτών που προέρχονται από ψηφιακές ορθοφωτογραφίες, όπως αυτές που είναι διαθέσιμες σε όλους αγρότες μέσω του εθνικού συστήματος LPIS.