Ενίσχυση της ικανότητας των εδαφών και των δασών να αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα

https://www.euraf.net/

Το τεράστιο κενό της Ευρώπης όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στον τομέα της γης μπορεί να καλυφθεί μόνο με τη μεγάλης κλίμακας επέκταση της αγροδασοπονίας στις γεωργικές εκτάσεις. Αυτό είναι πιο επειγόντως αναγκαίο στα ορυκτά εδάφη που πλήττονται από διάβρωση και χαμηλή γονιμότητα του εδάφους. Η αύξηση της δενδροκάλυψης αυτών των υποβαθμισμένων γεωργικών εκτάσεων σε ποσοστό 10% θα κάλυπτε πάνω από το ήμισυ του χάσματος των εκπομπών στον τομέα της γης – και θα ενίσχυε παράλληλα την ανθεκτικότητα και την παραγωγικότητα αυτών των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Η EURAF καλωσορίζει πολλές από τις δεσμεύσεις της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο “Διασφαλίζοντας το μέλλον μας: Ευρώπη για το 2040 και πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, οικοδομώντας μια βιώσιμη, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία“.

Λυπούμαστε που η αναφορά, ότι ο συνδυασμένος δασικός και γεωργικός τομέας της Ευρώπης θα μπορούσε να είναι πλήρως κλιματικά ουδέτερος έως το 2035, κόπηκε την τελευταία στιγμή [1]. Ωστόσο, υπολογίζουμε ότι η ουδετερότητα στον τομέα της γης εξακολουθεί να είναι δυνατή για την ΕΕ έως το 2040, αλλά μόνο εάν υπάρξει ένα πρόγραμμα επείγουσας φύτευσης δέντρων εκτός του δάσους. Αυτό θα πρέπει να επικεντρωθεί σε περιοχές όπου τα δέντρα θα αποφέρουν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό όφελος και όφελος από τη δέσμευση άνθρακα και όπου υπάρχει η μικρότερη μείωση της γεωργικής παραγωγής.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) εκτός του CO2 από τη γεωργία, έχουν κολλήσει σε περίπου +380 MtCO2e (ισοδύναμο) για πολλά χρόνια. Οι εκτιμήσεις από τα κράτη μέλη δείχνουν ότι οι αρνητικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (δηλαδή η “δέσμευση”) από τον τομέα της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοκομίας (LULUCF) δεν μπορούν να εξισορροπήσουν αυτό το αποτέλεσμα σύντομα. Στην πραγματικότητα, η δέσμευση LULUCF έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια λόγω της πίεσης που ασκείται στα δάση μας, και το 2022 ήταν μόνο περίπου -220 MtCO2e.   Οι εκτιμήσεις της ίδιας της Επιτροπής δείχνουν ότι τα κράτη μέλη θα επιτύχουν συλλογικά μόνο -260 έως -270 MtCO2e από LULUCF το 2030: σε σύγκριση με τον στόχο του κανονισμού LULUCF του 2023 για -310 MtCO2e.

Έτσι, το ετήσιο χάσμα για την ουδετερότητα στον τομέα της γης έως το 2030 είναι πιθανό να είναι τουλάχιστον 100 MtCO2e.  Ελπίζουμε ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα μπορέσουν να καλύψουν αυτό το κενό το αργότερο έως το 2040, παρά την έλλειψη δέσμευσης στη σημερινή ανακοίνωση.

Ο Gerry Lawson, EURAF Policy Officer, υποστηρίζει ότι “τα πάρκα, οι φράχτες, οι δενδροστοιχίες και οι συστάδες χρειάζονται σε όλη την Ευρώπη, και πιο επειγόντως σε ορυκτά εδάφη που πλήττονται από διάβρωση και χαμηλή γονιμότητα του εδάφους. Οι αγροδασικές φυτεύσεις σε αυτά τα εδάφη θα προσφέρουν ξυλεία και άνθρακα στο έδαφος, μαζί με βιοποικιλότητα και περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Η EURAF υπολογίζει ότι υπάρχουν 95,2 εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμων εκτάσεων και βοσκοτόπων στην ΕΕ-27 που δεν έχουν δέντρα, και 117,9 εκατομμύρια εκτάρια με λιγότερο από 10% κάλυψη από δέντρα.  Για να φθάσουν αυτές οι εκτάσεις στο όριο του 10% της κάλυψης με δέντρα θα έπρεπε να φυτευτούν 11,2 εκατομμύρια εκτάρια αγροδασικών εκτάσεων”.

Η Judit Csikvari, President of EURAF,  επιβεβαιώνει ότι “για την επίτευξη του στόχου του 10% της δενδρώδους κάλυψης των γεωργικών εκτάσεων της ΕΕ έως το 2040 θα απαιτηθεί η φύτευση κατά μέσο όρο 750.000 εκταρίων ετησίως, αρχής γενομένης από το 2025. Αυτό είναι φιλόδοξο, αλλά η κλιματική απόσβεση θα είναι τεράστια: αν υποθέσουμε ένα μέσο ποσοστό δέσμευσης 5 tCO2e/yr/ha για την αγροδασοπονία σε ορυκτά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης τόσο πάνω όσο και κάτω από το έδαφος, 11,2 εκατομμύρια εκτάρια αγροδασοπονίας θα αποδώσουν 56 MtCO2e κατά τη διάρκεια της ζωής των δέντρων – που είναι συνήθως 20-40 χρόνια”.

Αλλά ο Patrick Worms, EURAF Vice President επισημαίνει ότι: “Δυστυχώς, τα δέντρα αναπτύσσονται αργά, και πολύ αργά αρχικά. Χρειάζονται δεκαετίες για να φθάσουν στο πλήρες δυναμικό δέσμευσής τους. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στο να φτάσει η εκστρατεία στο να φυτεύονται 750.000 εκτάρια αγροδασικής καλλιέργειας κάθε χρόνο θα έχει ως αποτέλεσμα να πληρώσουμε ένα σχεδόν εκθετικό πρόστιμο για τις εκπομπές μέχρι το 2040”.

Ο Patrick Worms προσθέτει ότι “τα κράτη μέλη πρέπει να οριστικοποιήσουν τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα έως τον Ιούνιο του 2024. Αυτό τους προσφέρει την τελευταία και καλύτερη ευκαιρία να αναθεωρήσουν τους στόχους δενδροφύτευσης για την τρέχουσα περίοδο της ΚΓΠ. Ελπίζω να αναγνωρίσουν ότι τα τρέχοντα σχέδιά τους δεν θα μας φέρουν κοντά στην πολυπόθητη ουδετερότητα του τομέα της γης μέχρι το 2040″.

[1]. Σύμφωνα με προηγούμενα σχέδια της ανακοίνωσης: “Οι γεωργικές δραστηριότητες, όπως η κτηνοτροφία και η χρήση λιπασμάτων, θα παραμείνουν ένας από τους βασικούς τομείς για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ έως το 2040.  Ωστόσο, με τις κατάλληλες πολιτικές και στήριξη, θα πρέπει να είναι δυνατή τόσο η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εκτός του CO2 στον γεωργικό τομέα κατά τουλάχιστον 30% το 2040 σε σύγκριση με το 2015, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη του κλιματικού στόχου για το 2040, όσο και, ταυτόχρονα, η ενίσχυση της ικανότητας των εδαφών και των δασών να αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα. Αυτό θα σήμαινε ότι ο συνδυασμένος τομέας της γεωργίας και της δασοκομίας της ΕΕ θα μπορούσε να γίνει κλιματικά ουδέτερος ήδη από το 2035″.

1. Διαθεσιμότητα γης για Αγροδασοπονία στην Ευρώπη  (Land availability)

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου DigitAF*, η EURAF δημοσίευσε αυτόν τον χάρτη και τις συνοδευτικές βάσεις δεδομένων, τις οποίες ελπίζει ότι θα χρησιμοποιήσουν τα κράτη μέλη για να δώσουν προτεραιότητα στα κίνητρα προς τους αγρότες και τους ιδιοκτήτες γης να φυτέψουν δέντρα σε γεωργικές εκτάσεις.

* Το DigitAF (digitaf.eu) (Συμφωνία επιχορήγησης της ΕΕ 101059794) είναι ένα έργο του προγράμματος “Ορίζοντας Ευρώπη” που συνδέει 26 ευρωπαίους και διεθνείς εταίρους που δεσμεύονται να παρέχουν ψηφιακά εργαλεία για την ενίσχυση της αγροδασοπονίας στην Ευρώπη, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι για το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και τη βιώσιμη γεωργία.

Map – Tree cover % Πυκνότητα δενδροκάλυψης (Tree-Cover-Density,TCD)  σε γεωργικές εκτάσεις στις 39 χώρες. Οι περιοχές με λευκό χρώμα είναι μη γεωργικές εκτάσεις. Οι κόκκινες περιοχές είναι ζώνες φύτευσης προτεραιότητας, όπου η πυκνότητα δενδροκάλυψης (TCD) είναι ιδιαίτερα χαμηλή.

Πηγή: ΕΛ: Copernicus TCD-2018 σε υπέρθεση με τη γεωργική γη της Corine για το 2018. Κάθε εικονοστοιχείο (1 pixel covers 1 ha) καλύπτει  1 εκτάριο (100 m x 100 m). Ο χάρτης δημιουργήθηκε για το έργο DigitAF της ΕΕ από την Planet Inc και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών

To use the map quote: EURAF Policy Briefing  #26 Agroforestry and the 2040 AFOLU net-zero target (v1 23.6.23)