H EURAF δημοσιεύει την τρέχουσα πολιτική ενημέρωση στην Ευρώπη για την αναγνώριση των αγροδασικών συστημάτων στην εκστρατεία δέσμευσης άνθρακα για την ανθεκτικότητα στην κλιματική κρίση και των επιπτώσεών της.

https://euraf.net/policy-briefings

https://zenodo.org/records/14168097

Αγροδασοκομία και δυναμικό δέσμευσης άνθρακα

EURAF Policy Briefing No 8 v4. (1/9/20, 2/12/21, 3/4/22, 28/4/24) Gerry Lawson (policy@euraf.net), Sonja Kay, (AGROSCOPE), Christian Dupraz (INRAE) https://zenodo.org/record/7953209

Η Aγροδασοπονία θεωρείται από την Ειδική Έκθεση της IPCC για την Κλιματική Αλλαγή ως μια αποδεδειγμένη τεχνολογία, με σημαντικές δυνατότητες τόσο για τον μετριασμό όσο και για την προσαρμογή, παγκοσμίως [1]. Οι Kay et al [2] υπολόγισαν ότι έως και 235 Mt CO2e/έτος θα μπορούσαν να διατεθούν από το 10% των εκτάσεων της ΕΕ που εκτιμάται ότι βρίσκονται υπό «υψηλή περιβαλλοντική πίεση». Οι Aertsens et al [3] προχώρησαν περαιτέρω και υπολόγισαν ένα τεχνικό δυναμικό δέσμευσης για την αγροδασοπονία (υποθέτοντας περίπου 10% δενδροκάλυψη) στην ΕΕ ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων τόνων CO2e yr-1.

 Ωστόσο, πολύ χαμηλότερες εκτιμήσεις του δυναμικού δέσμευσης δίνονται μερικές φορές, για παράδειγμα, τα πρώτα προσχέδια της δημοσίευσης της Επιτροπής του 2018 με τίτλο “Ένας καθαρός πλανήτης για όλους” [4,5],  όπου περιλάμβαναν μια εκτίμηση της αγροδασοπονίας στην ΕΕ [6] μόλις 0,138 t C/ha/yr ή 0,63 Mt CO2e ετησίως (Πίνακας 1). Η αρχική πηγή αυτών των δεδομένων [7] ανέφερε ότι δεν περιλαμβάνει τη βιομάζα δέντρων και αναφέρεται αποκλειστικά στο SOC, αλλά καταδεικνύει τη δυσκολία του να συνοψίζονται συγκρίσιμα δεδομένα από ένα φάσμα μελετών, όταν σε αυτές χρησιμοποιούνται διαφορετικές μεθοδολογίες.

Πίνακας 1: Δυσκολίες απόκτησης αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τα ποσοστά δέσμευσης στην αγροδασοπονία. Ο πίνακας αυτός εμφανίστηκε σε ένα σχέδιο της έκδοσης «Ένας καθαρός πλανήτης για όλους – ένα ευρωπαϊκό στρατηγικό μακροπρόθεσμο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία» [9], αλλά εξαιρούσε τη βιομάζα δέντρων για την αγροδασοκομία. Πηγές: Α [34], Β [35], Γ [8], Δ [36], Ε [37].

Η συλλογή αγροδασικών δεδομένων είναι ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα (Εικόνα 1) και οι αλλομετρικές εξισώσεις για τα ευρωπαϊκά δέντρα μεροληπτούν, καθώς αναφέρονται σε γραμμικές εγκαταστάσεις   δένδρων με  στενές αποστάσεις, άρα και  με λιγότερη βιομάζα κάτω από το έδαφος [8].

Ένας χρήσιμος γενικός κανόνας είναι ότι τα μεμονωμένα αγροδασικά δέντρα έχουν περίπου 3 φορές τη συνολική βιομάζα των δασικών δέντρων της ίδιας ηλικίας [9].

Εικόνα1 Οι μετρήσεις των ροών C σε αγροδασικά συστήματα απαιτούσαν την εκτίμηση της πλήρους βιομάζας των φύλλων με την περιτύλιξη των δέντρων σε δίχτυα(πειραματικό κτήμα Restinclières, Γαλλία) ή τη μέτρηση του κύκλου εργασιών των λεπτών ριζών με εκσκαφή ή με minirhizotrones (Φωτογραφίες Christian Dupraz).

Σε διεθνές επίπεδο, διάφορες εκτιμήσεις της δέσμευσης στην αγροδασοπονία είναι διαθέσιμες από τις τροπικές περιοχές και τη Βόρεια Αμερική [10-17], αν και υπάρχει συχνά ασυνέπεια ως προς τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται [18].

 Λίγες μακροχρόνιες δοκιμές υπάρχουν επίσης στην Ευρώπη, και συχνά δείχνουν υψηλότερη δέσμευση από ό,τι στις μονοκαλλιέργειες καλλιεργειών/χλόης, που μερικές φορές προσεγγίζουν τα επίπεδα που παρατηρούνται στις δασικές φυτείες, όταν η παραγωγή χορτολιβαδικών εκτάσεων και δέντρων λαμβάνεται υπόψη μαζί (Πίνακας 2).

Πίνακας 2: Μετρημένο δυναμικό αποθήκευσης άνθρακα σε αγροδασικά συστήματα σε τρεις αγροκλιματικές περιοχές στην Ευρώπη και Καναδάς/ΗΠΑ α) λαμβάνοντας υπόψη τη βιομάζα των ριζών και β) μη λαμβάνοντας υπόψη τη βιομάζα των ριζών.

https://docs.google.com/spreadsheets/d/1C__3njhmIoxnTpLff8uLJbVw9tlxPie45Dl3AhSSHaU/edit?gid=406802641#gid=406802641

Οι εκτιμήσεις του συνολικού δυναμικού δέσμευσης C στην αγροδασοπονία στις εύκρατες περιοχές κυμαίνονται μεταξύ 1 και 12 t C ha-1 yr-1, ανάλογα με το είδος, το κλίμα, το έδαφος, τη διαχείριση και την αμειψισπορά (Πίνακας 2). Οι Aertsens κ.ά. [3] υπέθεσαν 2,75 t C ha-1 yr-1 και το πολλαπλασίασαν με 90 εκατ. εκτάρια για την έκταση στην Ευρώπη με δυνατότητα παραγωγικών αγροδασικών συστημάτων [43] και 50 εκατ. εκτάρια για δυνητικά παραγωγική δασολιβαδικά βοσκοτόπια. Αυτό έδωσε μια εκτίμηση 486 Mt άνθρακα ετησίως-1 για τη δυνητική δέσμευση C στη νέα αγροδασοπονία, ή 1,5 δισεκατομμύρια τόνους CO2e ετησίως-1. Οι Aertsens et al [3] υπολόγισαν επίσης την οικονομική αξία της δέσμευσης άνθρακα στην αγροδασοπονία σε 282 € ha-1yr-1 το 2012, η οποία αυξάνεται σε 1007 € ha-1yr-1 το 2030 (υποθέτοντας αύξηση της τιμής του τόνου στην αγορά άνθρακα κατά 100 €).

Μια μελέτη του INRAE στη Γαλλία [44] εξέτασε το κόστος και την αποδοτικότητα 10 επιλογών δέσμευσης του άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων της αγροδασοπονίας  και της φύτευσης δέντρων σε φράχτες. Υπέθεσαν ετήσια δέσμευση 1 t C ha-1yr-1, ή 3,7 t CO2e ha-1yr-1 για την αγροδασοπονία, και υπολόγισαν την οικονομική αξία των καλλιεργειών και της ξυλείας. Διαπιστώθηκε ότι η εισαγωγή (εγκατάσταση) της αγροδασοπονίας είναι ουδέτερη ως προς το κόστος σε σύγκριση με τις υφιστάμενες  χρήσεις γης και ότι συνεισφέρει  1,5 Mt ισοδύναμου CO2 καθαρή δέσμευση άνθρακα ετησίως στη Γαλλία, μέχρι το 2030. Από πλευράς κόστους, ήταν περίπου η μέση από τις επιλογές που εξετάστηκαν.

Οι Kay et al [2] χρησιμοποίησαν σύνολα δεδομένων για ένα φάσμα περιβαλλοντικών πιέσεων που αφορούν την υγεία του εδάφους, την ποιότητα των υδάτων, τη βιοποικιλότητα, την ελλιπή πρόβλεψη και την προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας. Στη συνέχεια επικάλυψαν χάρτες αυτών των δεικτών σε κλίμακα 100 μέτρων για να εντοπίσουν τις εκτάσεις που υφίστανται τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική πίεση και χρησιμοποίησαν γνώμες εμπειρογνωμόνων και βιβλιογραφικά δεδομένα (δυναμικό δέσμευσης μεταξύ 0,09 και 7,29 t C ha-1yr-1) για να εκτιμήσουν το δυναμικό δέσμευσης άνθρακα της αγροδασοπονίας. Υπέθεσαν ότι η αγροδασοπονία θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο 10% της γης ( σε pixels)  υπό τον μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο και κατέληξαν σε δυναμικό δέσμευσης έως 234,8 εκατομμύρια τόνους CO2e ετησίως-1.

Πιο πρόσφατα, στο EURAF Policy Briefing #26 επικαλύφθηκαν οι χάρτες Corine 100m pixel resolution των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και των χορτολιβαδικών εκτάσεων της ΕΕ με τις εκτιμήσεις του Copernicus 2018 για την κάλυψη με δέντρα, για να δείξουν ότι:

• 169 εκατομμύρια εκτάρια των καλλιεργήσιμων εκτάσεων/χορτολιβαδικών εκτάσεων της ΕΕ-27 έχουν 0% δενδροκάλυψη
• 171 εκατομμύρια εκτάρια έχουν λιγότερο από 1% και
• 194 εκατομμύρια εκτάρια έχουν λιγότερο από 10% δενδροκάλυψη.

Μόνο το 20% της ευρωπαϊκής έκτασης καλλιεργήσιμων εκτάσεων και χορτολιβαδικών εκτάσεων έχει πάνω από 10% δενδροκάλυψη.

Χρησιμοποιώντας αυτά τα δεδομένα, η EURAF, σε πρόσφατο δελτίο τύπου, μετά τη δημοσίευση της “ανακοίνωσης σχετικά με τον ευρωπαϊκό στόχο για το κλίμα του 2040 “, πρότεινε ότι …

“χρειάζονται πάρκα, φράχτες με δενδροστοιχίες και παραγωγικές δενδροστοιχίες σε όλη την Ευρώπη, και πιο επειγόντως σε ορυκτά εδάφη που πλήττονται από διάβρωση και χαμηλή γονιμότητα του εδάφους. Οι αγροδασικές φυτεύσεις σε αυτά τα εδάφη θα προσφέρουν ξυλεία και άνθρακα στο έδαφος, μαζί με βιοποικιλότητα και περιβαλλοντικές υπηρεσίες. Η EURAF υπολογίζει ότι υπάρχουν 95,2 εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμων εκτάσεων και βοσκοτόπων στην ΕΕ-27 που δεν έχουν δέντρα, και 117,9 εκατομμύρια εκτάρια με λιγότερο από 10% κάλυψη από δέντρα. Για να φθάσουν αυτές οι εκτάσεις στο όριο του 10% της δενδροκάλυψης, θα πρέπει να φυτευτούν 11,2 εκατομμύρια εκτάρια αγροδασικών εκτάσεων.”

Και

“Η επίτευξη του στόχου του 10% της δενδροκάλυψης στις γεωργικές εκτάσεις της ΕΕ έως το 2040 θα απαιτήσει τη φύτευση κατά μέσο όρο 750.000 εκταρίων ετησίως, ξεκινώντας από το 2025. Αυτό είναι φιλόδοξο, αλλά η απόσβεση του κλίματος θα είναι τεράστια: υποθέτοντας ένα μέσο ποσοστό δέσμευσης 5 tCO2e/yr/ha για την αγροδασοπονία σε ορυκτά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης τόσο της επιφανειακής όσο και της υπόγειας δέσμευσης, 11,2 εκατομμύρια εκτάρια αγροδασοπονίας θα απέδιδαν 56 Mt CO2e κατά τη διάρκεια ζωής των δέντρων – η οποία είναι συνήθως 20-40 χρόνια“

Αλλά

“τα δέντρα μεγαλώνουν αργά, και πολύ αργά στο αρχικό στάδιο. Χρειάζονται δεκαετίες για να φθάσουν στο πλήρες δυναμικό δέσμευσής τους. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην έναρξη της εκστρατείας για την επίτευξη των 750.000 εκταρίων αγροδασικής καλλιέργειας που φυτεύονται κάθε χρόνο θα έχει ως αποτέλεσμα την πληρωμή ενός σχεδόν εκθετικού προστίμου εκπομπών μέχρι το 2040. Τα κράτη μέλη πρέπει να ολοκληρώσουν τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα έως τον Ιούνιο του 2024. Αυτό τους προσφέρει την τελευταία και την καλύτερη ευκαιρία να αναθεωρήσουν τους στόχους δενδροφύτευσης για την τρέχουσα περίοδο της ΚΓΠ“.

Επίσης

“Το πλαίσιο πιστοποίησης της ΕΕ για την δέσμευση – απομάκρυνση του άνθρακα (ref) μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη που απαιτείται για να απογειωθεί η αγροδασοπονία. Η γεωργική δασοκομία καλλιέργεια άνθρακα θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί διαδοχικά μέσω των οικολογικών προγραμμάτων της ΚΑΠ (έτος 1 για το σχεδιασμό και τη δειγματοληψία εδάφους), των επενδυτικών μέτρων της ΚΑΠ (έτος 2 για την εγκατάσταση), των μέτρων της ΚΑΠ ΑΕΚ (έτη 3-5 για την πρώιμη συντήρηση). Στη συνέχεια, οι αγροδασικές εκτάσεις θα μπορούσαν να “υιοθετηθούν” σε εθνική εθελοντική ή υποχρεωτική γεωργία άνθρακα (από το έτος 6 και μετά), αλλά μόνο ΑΝ η εγκατάσταση των δέντρων κατά τα πρώτα 5 έτη μπορεί να αποδειχθεί ικανοποιητική (σε σύγκριση με τα πρότυπα λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές εδαφοκλιματικές συνθήκες ). Η καταγραφή αυτών των γραμμών δένδρων (Δείκτης αποτελέσματος 17.4) και των εκτάσεων (Δείκτης αποτελέσματος 17.3) στα τυποποιημένα συστήματα εφαρμογής γεωχωρικών ενισχύσεων (GAA) και ταυτοποίησης αγροτεμαχίων (LPIS) της ΚΑΠ θα γινόταν από το έτος 1 και θα κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος των αρχικών αναγκών εθελοντικής πιστοποίησης “.